1/0 काे डर किन History of zero | | K.S.G IN THE WORLD | |

कसले शून्य र कहिले आविष्कार गर्‍यो शून्यको आविष्कार गणितको इतिहासमा एक ठूलो खोजी हो । यो विश्वका केही ठूला आविष्कारहरू मध्ये एक हो। गणितमा  शुन्यको आविष्कारको महत्त्वपूर्ण भूमिका छ। पूर्णांकहरू र वास्तविक संख्याहरूको लागि, यो जोडको योजक (additive identity) पहिचान हो। शून्यको बारेमा सबै भन्दा महत्त्वपूर्ण कुरा भनेको कुनै पनि संख्यालाई शून्यले गुणा गर्दा  शून्य दिन्छ र शून्यबाट कुनै संख्या जाेडदा वा घटाउदा उही संख्या आउँछ अर्थात हामीले दिएकाे अङक अाउछ ।  भनुकाे अर्थ  शरुकाे अङक प्राप्त  गर्न सक्छौ । उदारणकाे लागि 1+0=1 त्यसै गरि 4-0=4 हुन्छ । कुनै एउटा सङ्ख्या जस्तै 1*0=0 हुन्छ ।  कुनै नम्बरलाई शून्य पछाडि नराख्ने हाे भने त्याे संख्या ठूलो बन्न सक्दैन। उदाहरणकाे लागि एउटामा शून्य राख्नुहोस् र त्यसपछि शून्य  बढ्नुहोला, नम्बर ठूलो हुनेछ। जस्तै 1 लिनु हाेस त्यसमा 0 थप्नु हाेस त्याे 10 हुन्छ । फेरि 10 मा 0 थप्नु हाेस त्याे सय हुन्छ ।  यदि शून्य आविष्कार नभएको भए यो ठूलो संख्यामा हुने थिएन र गणितलाई सुल्झाउने काम यति ठूलो हुने थियो, त्यसैले शून्यको आविष्कार यत्तिकै महत्त्वपूर्ण मानिन्छ। शून्य आविष्कार कसले शून्य आविष्कार गर्‍यो । आज सम्म यो कुरा रहस्यमा  लुकेको छ । भारतीय वैज्ञानिकहरूले वर्षौंदेखि शून्यको आविष्कार भारतमा भएको दाबी गर्दै आएका छन । उनीहरुकाे दाबी छ कि  भारतमा शून्य पाँचौं शताब्दीको बीचमा आविष्कार गरिएको थियो। आर्यभट्टले आविष्कार गरेपछि मात्र यो विश्वमा व्याप्त भयो तर अमेरिकाका गणितज्ञका अनुसार भारतमा शून्यको आविष्कार भएको थिएन। अमेरिकी गणितज्ञ आमिर एक्सेल कम्बोडियामा सबैभन्दा पुरानो शून्य पत्ता लगाए। भनिन्छ कि शून्य पहिलो पटक लोकिविभाग नामको पुस्तकमा उल्लेख गरिएको छ, जुन मूल रूपमा प्राकृतमा रचना गरिएको दिगम्बर जैन मुनि द्वारा सर्वानन्दि थियो। यो पुस्तकले दशमलव संख्या प्रणालीको पनि उल्लेख गरेको छ र यसलाई भारतीय गणितज्ञ र खगोलविद् आर्यभट्टले आर्यभट्टिया ([सख्यास्थाननिरुपनाम]) मा 498  मा उल्लेख गरेका छन । सबैभन्दा पहिले भारतको 'शून्य' अरबी विश्वमा 'सिफर' (जसको अर्थ खाली) हो। जस्ता नामहरु  प्रचलनमा आयो तर त्यसपछि ल्याटिन, इटालियन, फ्रेन्च आदि मार्फत यसलाई अंग्रेजीमा 'शून्य' भनिन्छ। तर शून्यको आविष्कारको बारेमा फरक तथ्य छ, यदि आर्यभट्टले 5 औं शताब्दीमा शून्य आविष्कार गरे, तब कसरी हजारौं वर्ष अघि, रावणका १० टाउकाहरू शून्य बिना गिन्थे, कौरवहरूले कसरी पत्ता लगाए कि त्यस्ता १०० फरक छन्? त्यहाँ बिभिन्न चीजहरू छन् तर अहिलेसम्म यो भनिन्छ कि आर्यभट्टले 5 औं शताब्दीमा शून्य आविष्कार गरेको थियो।

Category